పోస్టు చేసిన ఉత్తరాలు-2

24-10-2023, తెల్లవారు జాము మూడున్నర

ప్రియమైన

ఒకప్పుడు ఉత్తరాలు ఎలా సంబోధిస్తో మొదలుపెట్టాలన్నదగ్గరే ఎంతో ఉద్విగ్నంగా ఉండేది. ప్రియమైన అనే ఆ మాటకి ముందు ‘నా’ అని చేర్చాలని చెప్పలేనంత కోరిగ్గా ఉండేది. అలా అనుకోడమే చాలా అడ్వెంచరస్ గా ఉండేది. గుండె వేగంగా కొట్టుకునేది. ‘నా ప్రియమైన-‘ అని అనుకోవడంలో చెప్పలేని థ్రిల్. అది ఇరవయ్యేళ్ళప్పుడు.

కాని ఇప్పుడు తెలుసు, ఒక మనిషిని ‘నా’ అని పిలవడం అలా ఉంచు, ‘నా’ అని అనుకోవడంలో కూడా అపారమైన బాధ్యత ఉందని. అది వట్టి బాధ్యత మాత్రమే కాదు, నిమిషం కూడా నిన్ను నిశ్చింతగా నిలవనివ్వని యుద్ధానికి మొదలు కూడా. అబ్బ! ఆ స్నేహాలూ, ఆ ప్రేమలూ, అది స్నేహమా ప్రేమనా అనే నిశ్చయానికి రాలేని ఆ యుద్ధాలూ వాటన్నిటికీ స్వస్తిచెప్పేసాక మనసు ఎంత స్తిమితంగా ఉంది. ఇలాంటప్పుడు కదా చలంగారు చెప్పినట్టు ‘ఇంత ధ్యానానికీ, మౌనానికీ, విజయాలకీ వ్యవధి దొరికేది!’

విజయాలు- మళ్ళా ఈ మాట నన్నాపేస్తుంది. ఏ విజయాలతోనూ పనిలేని దేశానికి ఎంత తొందరగా చేరుకుందామా అని అనిపిస్తోంది. బాహ్యవిజయాలే కాదు, అంతరంగ విజయాలు కూడా. జయించవలసింది ఏమీ లేకపోవడమే నిజమైన విజయం అనుకుంటాను.

ప్రేమ చాలా గమ్మత్తు. అది నిన్ను నువ్వు సమర్పించుకుంటున్నావనే భ్రాంతితో మొదలుపెట్టి ఎదటిమనిషిని పూర్తిగా లొంగదీసుకునేదాకా విశ్రమించదు. ఇన్నాళ్ళకు అర్థమయిందేమంటే, ప్రేమంటే, ఒక సీతాకోకచిలుకని సీతాకోకచిలుకగా ఉండనివ్వటం. దాన్ని పట్టుకోవాలని ప్రయత్నించకపోవడం. అదొక grace. నీ నిమిత్తం లేకుండా నీతోటలోకి వచ్చివాలే ఒక స్వర్గపు తునక. అది వచ్చి వాలిందా, సంతోషించు, చూడు, కళ్ళప్పగించి చూడు. ఎగిరిపోయిందా, చూడు, కళ్ళప్పగించి చూడు. ఆ ఒక్క క్షణం చాలదా, ఆ graceful moment!

డికిన్ సన్ ఉత్తరాల గురించి రాస్తున్నాను కదా. ఆమె కవిత్వం ఆమె ఉత్తరాల్లోంచి పుట్టిందని చెప్పొచ్చు. అసలు ఆ ఉత్తరాలు చదువుతుంటే నాకు మొదటిసారిగా మాటలు నేర్చుకుంటున్నట్టుగా ఉంది. ఉదాహరణకి, ఈ ఉత్తరం చూడు, 1858 లో రాసిన ఉత్తరం. ఎవరికి రాసిందో తెలియదు. ఆ ఉత్తరాన్ని ఆ మనిషి అందుకున్నారో లేదో తెలియదు. కాని ఆ వాక్యాలు-

Indeed it is God’s house-and these are gates of Heaven, and to and fro, the angels go, with their sweet postillions- I wish that I were great, like Mr. Michael Angelo, and could paint for you.

ఈ ఉత్తరం రాసినప్పటికి ఆమె వయసు 28 ఏళ్ళు. కాని ఆ వయసుకే, ఉద్వేగం కళ్లకి మసకలు కప్పే ఆ వయసుకి, ఆమె చూపులో ఎంత తేటదనం ఉంది! ఎంత పరిణతి ఉంది. తన చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచం స్వర్గంలా కనిపించడం సరే, దాన్ని చిత్రించడానికి తానొక మైకెలాంజిలో కావాలని కోరుకోడంలోని ఆ ఆకాంక్ష ఏదైనాగానీ, రొమాంటిక్ అని మాత్రం చెప్పలేను.

అసలు ఆ ఉత్తరాలు చదువుతుంటే నా చుట్టూ ఉండే ప్రపంచం, నాకేమీకాదనుకునే రోజువారీ ప్రపంచమ్మీద ఒక బంగారు వెలుగు కనిపించడం మొదలయ్యింది నాకు.

మా ఇంటికి రెండిళ్ళ అవతల ఒక పున్నాగ చెట్టు ఉంది. ఈ సారి శరత్కాలం రాకముందే ఆ చెట్టు విరబూసింది. మధ్యాహ్నాలవేళ నా గదిలో కూచుని రాసుకుంటూ ఉంటానా, ఒక పరిమళం ఆ కిటికీ పక్కనే తచ్చాడుతూ ఉంటుంది. ఎండ తగ్గి, సాయంకాలం నాలుగయ్యేటప్పటికి, లంగరు దించిన పడవలాగా ఆ సౌరభం మా వీథిలో ఆగి నిలబడుతుంది. అప్పణ్ణుంచి ఆరింటిదాకా ఆ సుగంధంకోసం నేను టెర్రేస్ మీదకు పోయి నిల్చుంటాను. ఒక్కొక్కప్పుడు గంటసేపేనా. ఆ సువాసన ఒక సాయంకాలీన రాగంలాగా వినిపిస్తూనే ఉంటుంది.

నాకేమీ కాని ఈ నగరం, ఇక్కడ ప్రవాసిగా బతుకుతున్నానని నాకు నేను చెప్పుకుంటూ ఉంటాను. ‘నువ్వెక్కడ సెటిలవుతావు’ అని అడిగేవారు మిత్రులూ బంధువులూ. ‘ఎక్కడన్నా సరే, కానీ తలెత్తి చూస్తే ఒక కొండల వరస కనిపించాలి, లేదా ఒక నీలినదీరేఖ వంపు తిరిగే చోటనైనా ఉండాలి’ అనేవాణ్ణి. ఇంటినుంచి బయలుదేరి నాలుగైదు ఫర్లాంగులు నడవగానే అడివిగాలి గుప్పున ముఖాన్ని తాకే చోటే కనక దొరికితే, అది స్వర్గమనే అనుకునేవాణ్ణి. కాని జీవితం ఎంత చిత్రం, నాకేమీ కాని ఈ నగరంలోనే, ఈ పున్నాగపూలి గాలితో ప్రేమలో పడిపోయాను. సాయంకాలాలు ఎక్కడికైనా వెళితే ఈ సురభిళం మిస్సయిపోతానేమోనని ఎక్కడికీ వెళ్లడం మానేశాను. కిందటేడాది సరిగ్గా ఈ రోజుల్లోనే మార్కస్ అరీలియస్ మెడిటేషన్స్ చదువుతున్నాను. అప్పుడు ఆ భావాలతో పాటు పున్నాగపూల సౌరభాన్ని కూడా ఆఘ్రాణించేనని ఇప్పుడు గుర్తొస్తోంది. ఇప్పుడు మళ్లా ఈ గాలి నన్ను సోకగానే, మళ్లా అరీలియస్, ఆ భావాలు, వాటిని పంచుకుంటున్నప్పుడు, నా మనసులో ఒక పక్కన నిశ్శబ్దంగా కూచుని నా మాటలు ఆలకిస్తోన్న నువ్వూ కూడా గుర్తొస్తున్నారు.

ఇప్పుడు ఎమిలీ రాసిన ఈ వాక్యాలు చదవగానే నా ప్రపంచం మరింత మందగించిపోయింది. ఆలోచిస్తున్నాను, ఏమిటి ఈ ఉత్తరాల్లో ఉన్న మహత్యం అని. అనిపిస్తోంది నాకు, ఉత్తరాలకీ తక్కిన అన్ని రకాల కమ్యూనికేషన్ కీ మధ్య ప్రధానంగా ఒక తేడా ఉందని. ఉత్తరాలు రాస్తున్నప్పుడు నువ్వు ప్రతి ఒక్కమాటనీ, ముందు నీ హృదయానికి వినిపించి, అప్పుడు కాగితం మీద పెడతావు. నువ్వు ఎవరికి రాస్తున్నావో ఆ మనిషి నీ పక్కనే ఉన్నదని సంభావిస్తావు. ఈ మెయిళ్ళూ, వాట్సప్ లూ, ఎస్సెమ్మెస్ లూ అలా కాదు. అక్కడ నీకు స్పష్టంగా తెలుస్తుంది, నువ్వు ఎవరికి రాస్తున్నావో వాళ్లు నీ దగ్గర లేరనీ, ఎక్కడో ఉన్నారనీ, వాళ్లకి నువ్వు పంపే మెసేజి వీలైనంత తొందరగా చేరాలనీ-అక్కడ దూరాన్ని దగ్గరచేయడమొక్కటే ఆలోచన. ఉత్తరాలు అలాకాదు. అక్కడ అసలు దూరమే లేదు. కాగితం చేతుల్లోకి తీసుకోగానే ఆ మనిషి నీ పక్కన వచ్చి కూచున్నట్టే. ఉత్తరం రాస్తున్నంతసేపూ నువ్వు ఆ మనిషిని సన్నిధిని అనుభూతి చెందుతున్నట్టే.

ఆశ్చర్యమనిపిస్తుంది. ఆ పందొమ్మిదో శతాబ్ది ఉత్తరాలు చదువుతుంటే. ఇప్పుడు కమ్యూనికేషన్లలో మనం చూస్తున్న విప్లవం కన్నా ఆ యుగంలో సంభవించిన విప్లవం వాళ్ల జీవితాల మీద చూపించిన ప్రభావం మరింత పెద్దది. రైళ్ళు, పోస్టు, టెలిగ్రాము- వాటివల్లనే ప్రాచీన ప్రపంచం ఒక్కసారిగా ఆధునిక ప్రపంచంగా మారిపోయింది. కాని వాళ్ళు ఆ సౌకర్యానికి ఎంత సంతోషించారో, ఆ వేగానికి అంత భయపడ్డారని కూడా అనిపిస్తుంది. అందుకని వాళ్ళు ఉత్తరాలు రాసుకోడానికి కూచున్నప్పుడు పదిహేడో శతాబ్దంలో స్పినోజా రాసినట్టుగా ఉత్తరాలు రాసుకోవాలని అనుకున్నారనిపిస్తుంది. స్పినోజా చూడు, ఆయన తత్త్వశాస్త్రమంతా నాకు ఆ ఉత్తరాల్లోనే కనిపిస్తుంది. తన రోజువారీ జీవితంలో, తన ఇరుగుపొరుగు మిత్రులకి రాసిన ఉత్తరాల్లోనే ఆయన భగవంతుణ్ణి వెతకడానికి, పట్టుకోడానికీ, ప్రతిష్ఠించడానికీ ప్రయత్నించినట్టు కనిపిస్తుంది. ఆ ఉత్తరాల గురించి మరోసారి ఎలానూ రాస్తాను. కాని ఇప్పుడు నాకనిపిస్తున్నదేమంటే పందొమ్మిదో శతాబ్దిలో ఒక కీట్సు, ఒక బ్రౌనింగ్, ఒక డికిన్ సన్, తమ జీవితాల్లో ఆ పూర్వయుగాల తీరికని మళ్లా తీరిగ్గా తెచ్చుకుందామని చూసారనిపిస్తుంది. చాలా తొందరగా, చాలా పొడిపొడిగా రాసారనుకున్న ఉత్తరాల్లో కూడా ఎంత తీరికదనం! వాళ్ళు తమ డ్రాయింగురూముల్లో స్వర్గాన్ని చూస్తున్నారా అనిపిస్తుంది. 1858 జూన్ లో సామ్యూల్ బావ్ల్స్ దంపతులకి ఎమిలీ రాసిన ఉత్తరంలో ఈ మొదటివాక్యాలు చూడు:

I would like to have you dwell here. Though it is almost nine O clock, the skies are gay and yellow and there ‘s a purple craft or so, in which a friend could sail. Tonight looks like ‘Jerusalem’.

ఆ మూడు వాక్యాల్లో ఆమె భూమ్మీదకు స్వర్గాన్ని దింపేసింది. ఆ సంధ్యాకాలపు ఆకాశంలో ఎవరేనా స్నేహితుడు ఒక ఊదారంగు పడవ ఎక్కి, పయనించవచ్చట! అసలు అటువంటి ఊహ వచ్చినప్పుడే, ఆమె మనసు ఒక జెరుసలేం గా మారిపోయింది. ఇక ఆ తరువాతి వాక్యంలో ‘ఈ రాత్రి ఇక్కడ యెరుషలేంలాగా ఉంది’ అని అనడం ఆ మనసుని వాక్యంగా మార్చడమే.

చలంగారి ఉత్తరాల్లో కనిపిస్తుంది, ఇలా భూమ్మీదకు స్వర్గం దిగడం. ఒక్క చిన్నకార్డుముక్కమీద రాసిన నాలుగైదువాక్యాల్లోనే, ‘ఈ వానలకి పల్లాకొత్తులో అంతా గడ్డిమొలిచింది’ అని రాయగానే, ఆయన తన చుట్టూ ఉన్న తపోవనాన్ని ఆ కార్డుమీద చిత్రించి పంపిస్తున్నాడా అనిపిస్తుంది. చిన్న చిన్న వాక్యాలు. గుండె ఏ క్షణాన చిట్లిపోతుందో తెలియని ఆందోళన, తనని వేధించే తలనొప్పులు, శారీరికంగానూ, మానసికంగానూ కూడా. కాని వాటిమధ్య, ఆ చిన్న చిన్న ఉత్తరాల్లో, ఎంత ప్రశాంతి. ఆ ఉత్తరాలు చదవడం మొదలుపెట్టి నువ్వు తలెత్తి చూస్తే, నీ కిటికీ పక్క ఒక కొండవాగు నెమ్మదిగా ప్రవహిస్తూ కనిపిస్తుంది. మళ్ళా సంజీవ్ దేవ్ గారి ఉత్తరాల్లో చూసాను. ఆయన ప్రతి ఒక్క ఉత్తరం ఒక చిత్రలేఖనం. ఎమిలీ ఉత్తరాల్తో పాటు కవితలు పంపితే ఆయన ఉత్తరాల్తో పాటు బొమ్మలు పంపించేవారు. కానీ ఆ ఉత్తరాలు వాటికవే కవితలు, ఆ ఉత్తరాలు వాటికవే బొమ్మలు.

చెప్పు, ఒక్క ఈ మెయిల్ అట్లాంటిది అందుకున్నావా నువ్వు? ఒక్క వాట్సప్ మెసేజి కనిపించిందా, అలా భూమ్మీదకు భాగీరథిని ప్రవహింపచేసేది?

ఇప్పుడు నాకు పందొమ్మిదోశతాబ్దిలోకి వెళ్ళిపోవాలని ఉంది. అప్పుడేనా నేను పొద్దున్నే మా ఇంటిమేడమీద వాలే మైనాల కూజితాలకి చేరువకాగలుతునానేమో. సాయంకాలాల్లో పశ్చిమాకాశంలో ప్రవహించే స్వర్ణనదీతీరం దగ్గర కాసేపు మౌనంగా కూచోగలుగుతానేమో. ఇదుగో, ఎమిలీ రాసిందే, ఇలాంటి వాక్యాలు రాయగలుగుతానేమో!

1859 జనవరిలో రాసిన ఒక ఉత్తరంలో ఈ వాక్యంలాంటి వాక్యం:

It’s quite a fairy morning, and I often lay down my needle, and ‘build a castle in the air’..

అలా.

ఈ వాక్యం చదవగానే నేను చేస్తున్న పనులన్నీ పక్కన పెట్టేసి, అవశ్యం గాల్లో మేడలు కట్టే పని మొదలుపెట్టాలనిపించింది.

నిజానికి ఇటువంటి తీరిక పూర్తిగా మానసికం. మన జీవితాల్లో ఇటువంటి తీరికని గుర్తుపట్టగలగడమే సంస్కృతి అంటాన్నేను.

ఇంకా చాలారాయాలని ఉంది, కాని ఆగుతాను.

24-10-2023