తరగతి గదిలో జడలబర్రె

Lunana: A Yak in the Classroom, PC: Movie Nation

ఈ సినిమా గురించి మా అక్క చాలా సార్లు చెప్పింది. అప్పటికి నేను పాఠశాల విద్యాశాఖలో పనిచేస్తున్నాను. తీరా ఈ సినిమా ఇప్పుడు చూసాక, అప్పుడే చూసి ఉంటే బాగుండని అనుకోకుండా ఉండలేకపోయాను. ఎందుకంటే అప్పుడు ఈ సినిమా చూడమని, పిల్లలకి చూపించమని ఒక సర్క్యులర్ ఇవ్వగలిగి ఉండేవాణ్ణి.

Lunana: The Yak in the Classroom (2019) భూటానీస్ సినిమా. నేను చూసిన సినిమా హిందీలో డబ్బింగు, ఇంగ్లిషు సబ్ టైటిల్స్ తో ఉంది. ప్రైమ్ వీడియో లో చూసాను. బహుశా తక్కిన ప్లాట్ ఫారంల మీద కూడా అందుబాటులో ఉండవచ్చునేమో. ఇక్కడ నా మిత్రులు చాలామంది అత్యున్నతమైన అభిరుచి కలిగినవారు కాబట్టి, నేను రాస్తున్న సినిమాలు వారెప్పుడో చూసి ఉంటారు. ఎవరేనా ఒకరిద్దరు చూడకపోయి ఉంటే, వారికోసమే ఈ నాలుగు వాక్యాలు రాస్తున్నానని భావించండి.
ఇలాంటి సమీక్షల్లో కథ చెప్పడం ఎలానూ సమజసం కాదు. ఇతివృత్తాన్ని రెండు వాక్యాల్లో చెప్పవచ్చు: భూటాన్ లో సముద్రమట్టానికి దాదాపు అయిదువేల అడుగుల ఎత్తులో ఉండే లునానా అనే ఒక ఊరు. పట్టుమని అరవై మంది కూడా జనాభాలేని ఊరు. ఏడాదికి ఆరునెలలు మాత్రమే ఆ హిమాలయ పర్వతాల మధ్య లోయలో ఉండే ఆ ఊరి జనం, శీతాకాలం రాగానే ఆ కొండలమీంచి మరికొంత దిగిపోక తప్పని వాతావరణం. అటువంటి ఊళ్ళో పిల్లలకోసం ప్రభుత్వం నడుపుతున్న పాఠశాలకు ఉపాధ్యాయుడిగా పనిచేయడానికి వచ్చిన ఒక యువకుడి కథ ఈ చిత్రం.

నా చిన్నతనంలో తాడికొండ పాఠశాల గ్రంథాలయంలో వ్యంకటేశ మాడ్గ్యూళ్కర్ నవల ‘బనగర్ వాడి’ చదివాను. ఆ పుస్తకం గురించి ఇప్పటికే ఎన్నో సార్లు ప్రస్తావించేను, ఎన్నో ప్రసంగాల్లో పదే పదే గుర్తుచేసుకుంటోనే ఉన్నాను. నా రచనలు చదివే మిత్రులు నేను మళ్ళా పునరుక్తికి పాల్పడుతున్నానని అనుకోకపోతే మళ్ళా ఆ రచనని ఇప్పుడు తలుచుకోకుండా ఉండలేకపోతున్నాను. అలాగే చింగిజ్ అయిత్ మాతొవ్ ‘తొలి ఉపాధ్యాయుడు’ నవల కూడా. నిజానికి ఈ పుస్తకాల గురించి పదే పదే మాట్లాడుకుంటున్నాం అని మనమంటుకున్నాం కాని, ప్రభుత్వ ఉపాధ్యాయ శిక్షణాసంస్థలకి వెళ్ళినప్పుడు ఈ పుస్తకం ఎవరేనా చదివినవాళ్ళున్నారా అని అడిగినప్పుడు, ఏ ఒక్క డైట్ లో కూడా, ఒక్కరు కూడా చదివామని చెప్పినవాళ్ళు నాకు కనబడలేదు. నిజానికి ఒక టీచర్ ట్రైనీ తన డి.ఎడ్ కోర్సు పూర్తిచేసుకునేలోపు ఇలాంటివి కనీసం పాతిక పుస్తకాలేనా తప్పకుండా చదివేలాగా, అందుకు గాను ప్రతి ఉపాధ్యాయుడూ తప్పనిసరిగా చదవవలసిన వంద పుస్తకాల జాబితా ఒకటి తయారుచేయించాలని అనుకున్నాను. అలాగే డి.ఎడ్ సిలబస్ లో కూడా ఒక ఆప్షనల్ పేపర్ గా, విద్యాసంబంధింత సాహిత్యాన్ని ప్రిస్క్రైబ్ చెయ్యాలని కూడా చాలా గట్టిగా అనుకున్నాను. కానీ నెరవేరని నా ఎన్నో కలల్లో ఇవి కూడా వట్టి కలలుగానే మిగిలిపోయాయి.

ఈ రోజు మధ్యాహ్నం ఈ భూటానీస్ ఉపాధ్యాయుడి కథ చూస్తూ ఉంటే, నాకు ముప్ఫై నలభయ్యేళ్ళ కిందట అప్పటి ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ గిరిజన ప్రాంతాల్లో కొండకోనల్లో పనిచేసిన ఉపాధ్యాయులు, స్వార్థత్యాగులు, విద్యాసైనికులు ఎందరో గుర్తొస్తూ ఉన్నారు. పూర్వపు అదిలాబాదు జిల్లా కెరమెరి మండలం దంతన్ పల్లిలో, పక్కనే పంగిడిమదర లో, అలాగే సలుగుపల్లి, గాదిగూడ, మోవాడ్, రొంపల్లి, కమ్మర్ గావ్ లాంటి గ్రామాల్లో పనిచేసిన తొలితరం ఉపాధ్యాయులు గుర్తొస్తూ ఉన్నారు. నా మొదటి పోస్టింగులో పార్వతీపురం ఐటిడిఎ లో పనిచేసినప్పుడు అప్పటికింకా చాలా పాఠశాలలు కొండల మీదనే పనిచేస్తుండేవి. వాటికి కరెంటు, రోడ్డు, టెలిఫోన్ లాంటి సౌకర్యం ఉండేది కాదు. గొయిపాక, బీరుపాడు, బబ్బిడి, కొండచిలకం, సొబ్బ, పొడి, యాటగానివలస, బడ్నాయికవలస లాంటి గ్రామాల్లో ఉపాధ్యాయులు పాఠశాలల్లో చదువుచెప్పడమే కాక ఆ పిల్లలకి రోజుకి మూడు సార్లు వంట వండించి అన్నం పెట్టి ఆలనా పాలనా చూసే బాధ్యతలు కూడా నిర్వహించేవారు. నేను పాడేరు వెళ్ళేటప్పటికే ఐ టి డి ఏ కొండల మీద పాఠశాలల్ని కిందకు దింపేసింది. కాని కిముడుపల్లి, నుర్మతి, బొయితిలి, లోచలి, మఠం భీమవరం, రూడకోట, లుంగపర్తి లాంటి గ్రామాలకి వెళ్ళడం కూడా అసాధ్యంగా ఉండేది. అటువంటి పాఠశాలలు ఖమ్మం, వరంగల్, గోదావరి జిల్లాల్లో కూడా తక్కువేమీ ఉండేవి కావు. నేను శ్రీశైలంలో ప్రాజెక్టు అధికారిగా పనిచేసినప్పుడు చింతలముడిపి, అల్లిపాలెం, దద్దనాల, శివపురం, పాలెంచెరువు, అప్పాపూర్ లాంటి పాఠశాలల్ని ఏమి చెయ్యగలిగితే ఆదర్శపాఠశాలలుగా తీర్చిదిద్దగలమో ఎంత మాత్రం దిక్కుతోచేది కాదు.

భూటాన్లో ఒక కొండకొమ్ముమీది పాఠశాలలో ఉపాధ్యాయుడు తరగతి గదిలోకి జడలబర్రెను కూడా తీసుకువచ్చిన కథ వింటూ ఉంటే, నన్ను అన్నిటికన్నా తీవ్రంగా ఒకే ఒక్క ప్రశ్న వేధించింది.

ఎందుకని? ఎందుకని మనం, అంటే మన తెలుగు సమాజం, అటువంటి కథల్ని, అంటే ఒక బనగర్ వాడి, ఒక తొలి ఉపాధ్యాయుడు, ఒక లునానా లాంటి కథల్ని చెప్పుకోడానికి ఇష్టపడం లేదు? ఒక మారుమూల గ్రామంలో ఒక ఉపాధ్యాయుడు, ఎంత అయిష్టంగానైనా ఆ గ్రామనికి వెళ్ళి ఉండనీ, అక్కడికి వెళ్ళిన తరువాత, అతడు ఆ గ్రామంలో తీసుకురాగలిన మార్పు, ఎంత చిన్నది గానీ, దాన్ని ఎంత పైకెత్తి, లోకమంతా వినేటట్టుగా చెప్పుకోవాలి మనం? కాని ఎందుకని చెప్పుకోవడం లేదు?

ఈ భూటానీస్ దర్శకుడు ఈ నిష్కల్మషమైన కథను చెప్పడమే కాక, దీన్ని ఆస్కార్ పోటీకి పంపేడనీ, ఆ పోటీకి మొదటిసారి కాకపోయినా, రెండోసారైనా ఈ సినిమా నామినేట్ అయ్యిందనీ విన్నాను. మరి మనం ఆస్కార్ కి పంపిస్తున్న సినిమాలు ఎటువంటివి?

నేను బహుశా మరీ ఆదర్శవాదిగా వినిపిస్తున్నానా? నాలో వస్తున్న మార్పు నాకే స్పష్టంగా అర్థమవుతూ ఉంది. మన చుట్టూ ఉన్న సామాజిక-రాజకీయ జీవితంలో నేను చూసిన కఠోర వాస్తవాలు తక్కువేమీ కాదు. నేను అనుభవించిన క్షోభ కూడా తక్కువేమీ కాదు. కాని, ఆ వాస్తవాలు నాలోని ఆదర్శవాదిని అదృశ్యం చెయ్యకపోగా నానాటికీ అతనికి మరింత ఊపిరిపోస్తున్నాయి. ఒక్క కథ, ఒక్క సంఘటన, ఒక్క అనుభవం- ఒక్కటి చాలు, మనుషుల పట్ల, మనుష్య ప్రయత్నాల పట్ల మన నమ్మకాన్ని బలపర్చడానికి. అటువంటి అనుభవాలు కొన్ని వేలు ఉండవచ్చు మనందరికీ. కానీ, వాటిల్లో ఎన్ని కథలుగా మారుతున్నాయి? ఎన్ని సినిమాలుగా నోచుకుంటున్నాయి?

నాకిప్పుడు నిశ్చయంగా తెలుస్తోంది- ఒక జాతి, ఒక సమాజం నిజంగా క్షీణదశలో అడుగుపెట్టేది ఎప్పుడంటే, అది తన ఆదర్శాల్ని నమ్ముకోడం మానేసినప్పుడు. తన కలలు పంచుకోడం మానేసినప్పుడు. ఒక సమాజంగా మనం మరీ తెలివిమీరిపోయేమా? ఒక బనగర్ వాడి లాంటి నవల ఆధునిక భారతదేశమింకా శైశవంలో ఉన్నప్పుడు మాత్రమే రాగలిగిన నవలనా? 1950 తర్వాత ఒక కిర్గిజ్ స్థాన్ లో మాత్రమే ఒక తొలి ఉపాధ్యాయుడు లాంటి నవల రాగలుగుతుందా? ఇప్పుడు 21 వ శతాబ్దంలో భూటాన్ లాంటి చిన్న దేశంలో మాత్రమే ఇటువంటి కలల గురించిన కథలు చెప్పే అవకాశం ఉంటుందా?

నేను సమగ్ర శిక్ష ప్రాజెక్టు అధికారిగా ఉన్నప్పుడు దాదాపు మూడువందలకు పైగా కస్తూర్బా గాంధీ బాలికా విద్యాలయాల నిర్వహణ బాధ్యత కూడా చూసేవాణ్ణి. అవి బాలికలకోసం నడుస్తున్న పాఠశాలలు. ఆ స్పెషల్ ఆఫీసర్ల మీటింగుల్లో ప్రతి సారీ ‘తొలి ఉపాధ్యాయుడు’ పుస్తకం గురించి చెప్పేవాణ్ణి. ఒకడు ముక్కుపచ్చలారని ఒక బాలికను తనకు రెండవభార్యగా బలవంతంగా చెరబట్టబోతుంటే ప్రాణాలకు తెగించి అడ్డుపడ్డ ఒక ఉపాధ్యాయుడి కథ అది. ఒక్క బాలిక కథ. కాని కస్తూర్బా విద్యాలయాల్లో ప్రవేశం పొందే చాలామంది బాలికల వెనక ఎన్నో కన్నీటికథలు. ఆ విద్యాలయాలే లేకపోతే ఆ పిల్లలకి భవిష్యత్తు అంటూ ఒకటుండగలదని అనుకోలేమని చెప్తూ ఉండేవాణ్ణి. కాని, తెలుగులో ‘తొలి ఉపాధ్యాయుడు’ లాంటి నవల ఇప్పటికీ రానేలేదు. కారణం?

నాకనిపిస్తున్నది. తెలుగు సాహిత్యకారులు తమలోని శిశువుని కాపాడుకోలేకపోతున్నారని. మామూలుగా అందరూ శిశుకేంద్ర విద్య గురించి మాట్లాడుతుంటారు. నేను శిశుకేంద్ర సాహిత్యం గురించి మాట్లాడుతున్నాను. మనలోని శిశువును కాపాడుకోగలిగినప్పుడు మాత్రమే జాతి శైశవాన్ని కాపాడగలుగుతాం. అప్పుడు మాత్రమే మన ఆలోచనల్లో, మాటల్లో, చేతల్లో ఎంతో కొంత నిస్వార్థం, నిర్మలత్వం ప్రతిఫలిస్తాయి.

తెలుగులో ఇప్పుడు కథలు, కవిత్వం రాస్తున్నవారిలో ఎందరో ఉపాధ్యాయులున్నారు. వారిలో చాలామంది మారుమూల గ్రామాల్లో పనిచేస్తున్నారు. గిరిజనులకీ, దళితులకీ, ముస్లింలకీ, వలసకార్మికులకీ చదువు చెప్తున్న ఉత్తమ ఉపాధ్యాయులు, స్వయంగా రచయితలైనవారు ఎందరో ఉన్నారు. వారినుంచి ఒక బనగర్ వాడి, ఒక తొలి ఉపాధ్యాయుడు, ఒక లునానా లాంటి కథనో, నవలనో వస్తే నాకన్నా సంతోషించేవారు మరొకరెవరూ ఉండరు.

21-5-2023